مَثَل چهل و چهارم‏،وضع نابسامان و پريشان پرستندگان خدايان متعدد

«و لَقَدْ ضَرَبْنا لِلنّاس فى هذا القرآن مِنْ كُلِّ مَثَلٍ لَعَلَّهُم يَتَذَكَّرونَ».

«ما در اين قرآن از هر نوع تمثيلى براى مردم آورديم شايد متذكر گردند».

«قرآناً عَربيّاً غَيْرَ ذِى عِوَجٍ لَعلّهُم يَتَّقونَ».

«قرآن عربى كه از هر كجى پيراسته است (اين مثلها را آورديم) شايد پرهيزگار شوند».

«ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً رَجُلاً فيهِ شُركاء مُتَشاكِسُونَ و رَجُلاً سَلَماً لِرَجُلٍ هَل يَسْتَويانِ مثلاً الحمدُ لِلّه بَلْ اَكْثَرُهُم لا يَعلمونَ(1)».

«خدا مثلى زده است: مردى است كه چند خواجه ناسازگار در (مالكيت) او شركت دارند (و هريك او را به كارى مى‏ گمارند) و مردى است كه تنها فرمان‏بر يك مرد است. آيا اين دو در مثل يكسانند؟ سپاس خداى را [نه ]بلكه بيشترشان نمى‏ دانند».

تفسير لغات آيه‏

1. «متشاكس» از واژه «شكس» گرفته شده كه به معنى «بدخويى» است و متشاكس به فرد مجادله‏ گر مى‏گويند كه به خاطر ناسازگارى خويش با ديگران به نزاع برمى‏خيزد.

«سلما» به معنى خلوص و دور از هر نوع عنصر بيگانه است.

تفسير تشبيه‏

1. خدا در اين آيه حال كافر و مؤمن را با يك تمثيل بيان مى ‏كند. بنابراين بايد در اين مورد سه چيز باشد تا تمثيل، مقّق مى ‏شود.

مشبّه به.

مشبّه.

وجه شبه.

مقصود از «مشبّه‏به» در اين آيه حال دو برده است:

الف. برده ‏اى كه مملوك چند انسان ناسازگارى است كه هركدام از او كارى مى‏طلبند و برده نمى‏ داند به سخن كدام‏يك پاسخ بدهد.

ب. برده‏اى كه مملوك يك انسان است و فرمان يك فرد بر او حاكم است. طبعاً او راه و روش خود را به وسيله فرمان او تشخيص مى‏ دهد.

مقصود از «مشبه»، حال كافر و مؤمن است. كافر به خاطر خدايان متعددى كه هركدام براى خود امر و نهى دارند بسان برده‏ اى است كه مملوك چند نفر مى‏ باشد درحالى‏ كه مؤمن كه خود را بنده خداى واحد حكيم و قادر مى‏داند، بسان برده‏ اى است كه فقط يك مالك بيشتر ندارد.

انسان مشرك، در زندگى، متحير بوده و راهى به مقصود نخواهد برد چون آراى مختلف بر او حاكم است. در حالى‏كه مؤمن براى خود، حاكم واحدى برگزيده و يك رأى بر او حكومت خواهد كرد.

مشرك بر اثر اعتقاد به خدايان متعدد، جهان را به فساد تهديد مى‏كند چون خدايان متعددى بر جهان حكومت مى‏كنند چنانكه مى‏ فرمايد:

«لَوْ كانَ فِيهِما آلِهَةٌ إِلاَّ اللَّه لَفَسَدَتا...(2)».

«اگر خدايان متعددى بر آسمان و زمين حكومت مى‏كرد رو به تباهى مى ‏نهادند».

سرانجام، شعار مؤمن اين است:

«... أأرْبابٌ مُتَفَرِّقونَ خَيْرٌ أَمِ اللَّهُ الواحِدُ القَهّارُ(3)».

«آيا پروردگاران متعدد و گوناگون نيكوست و يا خداى واحد قهار؟».

1) زمر، 29 - 27.

2) انبيا، 22.

3) يوسف، 39

منبع :ماهنامه مكتب اسلام ـ شماره 2 ـ ارديبهشت 83