مريم، اسوه عفت و صدق | پایگاه تخصصی قرآن کریم

مريم، اسوه عفت و صدق

مادر عيسى مسيح از چهره‏ هاى بارز قرآن است كه نامش 34 بار در خلال آيات و سور مختلف ياد شده و داستان عبرت‏ آموزش طى سى آيه در سوره ‏اى كه به نام خوداوست و ديگر سوره‏ ها بيان شده است. در بيشتر موارد از او به ‏عنوان مادر عيسى ياد شده و آن‏ حضرت يكى از چهار بانوى بزرگ و گرانقدر اديان ابراهيمى به شمار مى‏رود.

از جمله ستايش‏هاى قرآن درباره او مفاد آيات زير است:

وَمَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرانَ الَّتِى أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فِيهِ مِنْ رُوحِنا وَصَدَّقَتْ بِكَلِماتِ رَبِّها وَكُتُبِهِ وَكانَتْ مِنَ القانِتِينَ؛(1)

و مريم دخت عمران را، همان كسى كه خود را پاكدامن نگاه داشت و در او از روح خود دميديم و سخنان پروردگار خود و كتاب‏هاى او را تصديق كرد و از فرمانبرداران بود.

وَإِذْ قالَتِ المَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفاكِ عَلى‏ نِساءِ العالَمِينَ؛(2)

و ياد كن هنگامى را كه فرشتگان گفتند: اى مريم، خداوند تو را برگزيده و پاك ساخته و تو را بر زنان جهان برترى داده است.

وَاذكُرْ فِى الكِتابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَكاناً شَرْقِيّاً؛(3)

و در اين كتاب از مريم ياد كن، آن‏گاه كه از كسان خود، در مكانى شرقى به كنارى شتافت.

وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً وَآوَيْناهُما إِلى‏ رَبْوَةٍ؛(4)

و پسر مريم و مادرش را نشانه ‏اى گردانيديم و آن دو را در سرزمين بلندى جاى داديم....

مريم، اسوه عفت و صدق قرآن،

همان گونه كه از ميان مردان اسوه عفت را در چهره يوسف صديق معرفى نموده، ازميان زنان نيز اسوه كامل عفاف را نمايانده است تا حجت الهى بر همگان تمام گردد. آيات‏ قرآنى بيش از هر صفت، مريم عذرا را به عفت ستوده است، چه، براى زن، بهترين راه عملى دعوت و ترويج ايمان و اخلاق، پاكدامنى و حفظ عفاف است؛

وَمَرْيَمَ ابْنَةَ عِمْرانَ الَّتِى أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فِيهِ مِنْ رُوحِنا؛(5)

وَالَّتِى أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فِيها مِنْ رُوحِنا؛(6)

و از سوى ديگر او را به صدق گفتار و رفتار ستوده و در مرتبه عالى اهل صدق يعنى صدّيقين قرار داده است؛

وَصَدَّقَتْ بِكَلِماتِ رَبِّها وَكُتُبِهِ وَكانَتْ مِنَ القانِتِينَ؛(7)

و سخنان پروردگارش و كتابهاى او را تصديق كرد و از طاعت پيشگان فرمانبرداربود.

و اُمُّهُ صِدِّيقَةٌ ...؛(8)

و مادرش زنى بسيار راستگو بود.

بنابراين، احسان، عفاف، صدق و قنوت، شاخصه‏ هاى حضرت مريم را تشكيل مى ‏دهند كه با عنايت به برجسته‏ ترين آنها، او را اسوه عفت و صدق معرفى نموده ‏ايم.

شيوه‏ هاى تبليغى عملى حضرت مريم(س)

1. عبادت و قنوت دائم

از ويژگى‏هاى حضرت مريم عبادت پيوسته و صيام و صلات بى وقفه بوده است، كه قرآن و روايات به آن مكرر اشاره مى‏ كنند؛

وَكانَتْ مِنَ القانِتِينَ؛(9)

و از فرمانبرداران و طاعت‏ پيشگان بود.

يامَرْيَمُ اقْنُتِى لِرَبِّكِ وَاسْجُدِى وَارْكَعِى مَعَ الرّاكِعِينَ؛(10)

اى مريم، فرمانبردار پروردگار خود باش و سجده كن و با ركوع كنندگان ركوع‏ نما.

او بدين منظور محلى را به ‏عنوان محراب براى عبادت و راز و نياز اختصاص داده‏ بود كه گهگاه زكريا براى رسيدگى در آن مكان او را ملاقات مى‏كرد؛

كُلَّما دَخَلَ عَلَيْها زَكَرِيّا المِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً؛(11)

زكريا هر بار كه در محراب بر او وارد مى ‏شد، نزد او نوعى خوراكى مى ‏يافت.

2. تصديق كامل كلمات الهى

از نشانه‏ هاى صداقت مريم، ايمان و تصديق به كلمات و آيات الهى است كه اين تصريح قرآنى نشانه ويژگى برجسته تصديق او به آيات الهى مى‏ باشد؛ وَصَدَّقَتْ بِكَلِماتِ رَبِّها وَكُتُبِهِ(وكلمات پروردگار و كتب او را تصديق كرد.) بعضى از مفسران، كلمات را چنين‏ تفسير كرده‏ اند:

منظور از كلمات، كتب و صحفى است كه بر ادريس و ديگر پيامبران نازل شده بود و چون كوتاه و مختصر بود، كلمات خوانده مى ‏شد و منظور از كتب، كتب‏ اربعه انبياى بزرگ است و ياهر آنچه از كلام خدا بر انبيا و ملائكه نازل شده ‏است.(12)

3. تبعيت كامل از مشيت الهى و تحمل سختى ‏ها در اين راه

وقتى بنا به مشيت الهى با القاى كلمه و روح الهى حامل عيسى گرديد، قومش به او تهمت ناپاكى زدند، اما او كه تسليم اوامر و قضاى الهى بود، به هيچ روى در ايمانش تزلزلى ايجاد نكرد و سكوت را برگزيد و تنها به طفل خود اشاره كرد، تا آن‏كه خود عيسى در گهواره لب به سخن گشود و اعجاز الهى را آشكار ساخت؛

قالُوا يا مَرْيَمُ لَقَدْ جِئْتِ شَيْئاً فَرِيّاً؛(13)

گفتند: اى مريم، به راستى كار بسيار ناپسندى مرتكب شده‏ اى.

يا أُخْتَ هرُونَ ما كانَ أَبُوكِ امْرَاَ سَوْءٍ وَما كانَتْ أُمُّكِ بَغِيّاً؛(14)

اى خواهر هارون، پدرت مرد بدى نبود و مادرت نيز بد كاره نبود.

- او در پاسخ اين شبهه‏ ها و اعتراض ‏ها چنين كرد:

فَأَشارَتْ إِلَيْهِ قالُوا كَيْفَ نُكَلِّمُ مَنْ كانَ فِى الْمَهْدِ صَبِيّاً * قالَ إِنِّى عَبْدُاللَّهِ...؛(15)

مريم به سوى عيسى اشاره كرد. گفتند: چگونه با كسى كه در گهواره كودك است سخن بگوييم؟ كودك گفت: من بنده خدايم.

همچنين در هنگام وضع حمل خود كه در تنهايى و بى كسى به ‏سر مى‏برد، تنها دل به حمايت الهى خوش داشت كه البته پشتيبان او بود و حتى خوردنى و خرماى تازه از آسمان براى او ارسال مى‏شد؛ در آيات 24 تا 26 مريم چنين مى‏خوانيم:

پس، از زير پاى او، فرشته وى را ندا داد كه: غم مدار، پروردگارت زير پاى تو چشمه آبى پديد آورده است وتنه درخت خرما را به طرف خود بگير و بتكان، برتو خرماى تازه مى ‏ريزد. و بخور و بنوش و ديده روشن دار.

جدول مشخصات و عناصر شيوه‏ هاى تبليغ حضرت مريم(س)

رديف شيوه‏ها محل اجرا نوع‏ بيان وسايل وابزارها زمينه‏ ها(عوامل موجبه ) هدف ميزان‏ پذيرش 1 عبادت و قنوت دائم‏ شهر ناصره، بيت المقدس عملى ‏‏نماز ايمان كامل به خدا قرب به خدا و تبليغ عملى توحيد خوب 2 تصديق كامل كلمات الهى همه ‏جا ‏ گفتارى ‏‏نماز شرك و انحراف در بنى‏ اسرائيل‏ت ترويج توحيد خوب 3 تبعيت كامل از مشيت الهى‏و تحمل سختى‏ ها همه ‏جا ‏ عملى ‏‏نماز مصيبت ‏ها عامل رشد است‏ تبليغ غيرمستقيم توحيد خوب

1 - تحريم (66) آيه 12.

2 - آل عمران (3) آيه 42.

3 - مريم (19) آيه 16.

4 - مؤمنون (23) آيه 50.

5 - تحريم (66) آيه 12.

6 - انبياء (21) آيه 91.

7 - تحريم (66) آيه 12.

8 - مائده (5) آيه 75.

9 - تحريم (66) آيه 12.

10 - آل عمران (3) آيه 43.

11 - همان، آيه 37.

12 - زمخشرى، الكشّاف، ج 4، ص 573.