تدبر در آيات قرآن و يا احاديث، داراي مراحل مختلفي است. مرحله نخست آن دقت پيرامون معناي ارائه شده وجايگاه آن است. براي اين مرحله بايستي در آغاز به معناي دقيق كلمات از نظر لغوي و تعريف آنها پي برد. سپس تركيب‏ ها را شناخت تا به محتواي ابتدايي آيه دست يافت.

پس از آن، بايد ارتباط آيه را با آيات قبل و بعد از خود سنجيد و نسبت‏ها را استخراج كرد. در مرحله ديگر بايستي مضامين مشابه را در آيه هاي ديگر قرآن دريافت و در مقام مقايسه، نكات زيباي آن را دريافت كرد.

البته اين گونه تدبر - كه نقطه هاي آغازين محسوب مي‏شود - نيازمند آگاهي از ادبيات عرب، لغت، علوم قرآني ورشته هاي مورد نياز ديگر است.

شناخت شأن نزول آيات، بررسي موقعيت تاريخي مسأله و... از ديگر شرايط آن است. خلاصه آن كه بايد هنگام تلاوت قرآن، در معاني و مفاهيم ارائه شده اين آيات و نيز جايگاه خود بسيار تأمل نمود و بايد دقت كرد كه از هر آيه،در موضوعات مختلف فردي، اجتماعي و... چه پيامي مي‏توان دريافت كرد و عينيت آن در حال حاضرچيست؟

مثلاً در آيه پنج «سوره غافر» خداوند فرموده است: «هر امتي همت مي‏ گماشت تا پيامبر خود را دستگير كند (هلاك و يا محدود سازد) و با جدل و گفتار باطل برهان حق را پايمال سازد».

حال بايد نگريست كه در زمان حاضر اين موضوع، چگونه تكرار مي‏شود و كدام جدال و سخن باطل است كه حق را مورد هجوم قرار مي‏دهد تا آن را محو سازد. خلاصه آن كه بايد با سؤال در زمينه هاي مختلف، به سراغ قرآن رفت وپاسخ خود را از آن به دست آورد.

منابع:

شناخت قرآن ، شهيد مطهري،پژوهشي پيرامون تدبر در قرآن،تقي‏ پور كليدهاي فهم قرآن ، كلانتري