مفهوم آيه 78 بقره "وَ مِنْهُم‌ْ أُمِّيُّون..."چيست؟
مفهوم آيه 78 بقره "وَ مِنْهُم‌ْ أُمِّيُّون..." چيست؟ مفهوم آيه 78 بقره "وَ مِنْهُم‌ْ أُمِّيُّون..." چيست؟
خداوند يهود را به دو گروه تقسيم مى‌كند: عوام و دانشمندان حيله‌گر.
درباره عوام آنان مى‌فرمايد: "وَ مِنْهُم‌ْ أُمِّيُّون‌َ لاَ يَعْلَمُون‌َ الْكِتَـَب‌َ إِلآ َّ أَمَانِي‌َّ وَ إِن‌ْ هُم‌ْ إِلآ يَظُنُّون‌َ ؛(بقره،78) و پاره‌اى از آنان بى‌سوادانى هستند كه كتاب خدا را جز خيالات خامى نمى‌دانند و فقط گمان مى‌برند.
" كلمه "اميّون" جمع امّى به معناى درس نخوانده است؛ از اين جهت به بى سواد، "امّى" (منسوب به‌ام يعنى مادر) مى‌گويند كه به همان حالتى كه از مادر متولد شده، باقى مانده است و مدرسه و معلّمى نديده است، يا چون برخى مادران روى علاقه جاهلانه، فرزندانشان را از خود جدا نمى‌كردند و اجازه نمى‌دادند تا به مدرسه بروند.
كلمه "امانى‌ّ" جمع امنيه به معناى آرزو است.
يهوديان بى سواد، از كتاب‌هاى آسمانى هيچ نمى‌دانند و مقداري دروغ و خرافه را به عنوان كتاب آسمانى پذيرفته‌اند. بنابراين مراد از "امانى" آيات تحريف شده‌اى است كه دانشمندان يهود در اختيار بى‌سوادان يهودى مى‌گذاشتند. و ممكن است "امانى" اشاره به پندارهاو امتيازات موهومى باشد كه يهود داشته، مانند اين كه مي‌گفتند: ما فرزندان خدا و دوستان خاص او هستيم (مائده،18) هرگز آتش دوزخ جز چند روزى به ما نخواهد رسيد.(بقره،80)
از عبارت "إِن‌ْ هُم‌ْ إِلآ يَظُنُّون؛ فقط گمان مي‌برند." استفاده مى‌شود كه ظن‌ّ و گمان در اساس و اصول دين و شناخت مكتب الهى، راه صحيحى نيست.
در رابطه با اين آيه، روايت قابل توجهى از امام صادق‌نقل شده است: شخصى به امام صادق‌عرض كرد: با اين كه غير دانشمندان يهود، تنها از راه دانشمندانشان از كتاب آسمانى آگاهى داشتند، چرا خداوند آنان را به خاطر تقليد از دانشمندان و پذيرش از آنان نكوهش مى‌كند؟ آيا بي‌سوادان يهود با بى‌سوادان مسلمانان كه از دانشمندان خود تقليد مى‌كنند، تفاوت دارند؟
امام فرمود: ميان مسلمانان و يهوديان از يك جهت تفاوت و از جهت ديگر تساوى است. از آن جهت مساوى هستند كه خداوند بى سوادان مسلمان را نكوهش كرده، همان گونه كه بى سوادان يهودى را سرزنش نموده است. و از آن جهت با هم تفاوت دارند كه بى سوادان يهود، مى‌دانستند دانشمندان يهودى آشكارا دروغ مى‌گويند.
آنان با فطرت خود اين حقيقت را دريافته بودند كه چنين اشخاصى فاسق هستند و پذيرش سخنان آنها درباره خدا جايز نيست و سزاوار نيست شهادت آنان را درباره پيامبران قبول كنند. از اين رو، خداوند آنان را نكوهش كرده است (ولى بى‌سوادان مسلمان اين گونه نيستند و از چنين دانشمندانى پيروى نمى‌كنند.)
اگر بى‌سوادان مسلمان از دانشمندانى كه فسق آشكار و تعصب شديد و حرص بر دنيا و اموال حرام ببينند، با اين حال از آنان پيروى كنند، همانند بي‌سوادان يهودى، نكوهش خداوند شاملشان خواهد شد.
تنها از دانشمندانى مي‌توان پيروى كرد كه پاكى روح خود را حفظ كنند، دين خود را نگه دارند و مخالف هوا و هوس و مطيع فرمان مولاى خويش باشند.( ر.ك: تفسير الميزان، علامه طباطبايي؛، ج 1، ص 215، دفتر انتشارات اسلامى، قم ، تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازى و ديگران، ج 1، ص 215ـ220، دارالكتب السلاميه ، تفسير كنز الدقائق، ميرزا محمد مشهدى، ج 1، ص 281، دفتر انتشارات اسلامى، قم ، وسائل الشيعه، شيخ حر عاملى، ج 27، ص 131، مؤسسه آل‌البيت. )
