قابليت و شايستگى افراد و مربى لايق
هدايتهاى الهى، (همچون باران لطيف و پربركت كه در زمينهاى مستعد، لاله و سبزه به بار مى آورد) در دلهاى پاك، مردمى مؤمن اثر مى گذارد و ثمر مى دهد .
«و هو الذي يرسل الرياح بشرا بين يدي رحمته حتى اذا اقلتسحابا ثقالا سقناه لبلد ميت فانزلنا به الماء فاخرجنا به من كل الثمرات كذلك نخرج الموتى لعلكم تذكرون× و البلد الطيب يخرج نباته باذن ربه و الذي خبث لا يخرج الا نكدا كذلك نصرف الآيات لقوم يشكرون» (1) .
«او كسى است كه بادها را بشارت دهنده در پيشاپيش رحمتش مى فرستد تا ابرهاى سنگين بار را بر دوش كشند، سپس ما آنها را به سوى زمينهاى مرده مى فرستيم و به وسيله آنها آب را نازل مى كنيم و با آن از هرگونه ميوهاى بيرون مى آوريم، مردگان را اينگونه زنده مى كنيم شايد متذكر شويد .
سرزمين پاكيزه و شيرين، گياهش به فرمان پروردگار مىرويد اما سرزمينهاى بد طينت جز گياه ناچيز و بى ارزش از آن نمىرويد اينگونه آيات را براى آنها كه شكرگزارند، بيان مى كنيم» .
تفسير واژه ها
«اقلت» فعل ماضى، و به معنى حمل كردن و برداشتن است .
«ثقال» جمع ثقيل به معنى سنگين است .
«طيب» يعنى پاك؛ و مقصود، سرزمينى است كه خاك آن پاكيزه بوده و آماده كشت باشد، و زراعت در آن به آسانى رشد كند .
«خبث» يعنى سرزمين شوره زار كه چيزى در آن نمى رويد و اگر چيزى بدهد، به سختى به دست مى آيد .
«نكد» به معنى فردى بخيل و ممسك است كه به آسانى چيزى نمى دهد و اگر هم داد، بسيار بى ارزش خواهد بود . سرزمينهاى شوره زار، حال چنين انسانى را دارد كه يا ثمر نمىدهد و اگر هم داد، كم ارزش مى باشد .
نكات آيات
آيه نخست از مقدمات تشكيل باران گزارش مى دهد:
1 . برخى از بادها پيشاپيش، از آمدن باران خبر مى دهند .
چنان كه مى فرمايد:
«و هو الذي يرسل الرياح بشرا بين يدي رحمته» . اين بادها با رطوبت خفيفى همراهند و از در راه بودن باران گزارش مى دهند .
2 . باران يك پديده طبيعى است و مشيت الهى بر آن تعلق گرفته كه بادها از اقيانوسها برخيزند و ابرهاى سنگين بار و پرآب را با خود حمل كنند چنان كه مى فرمايد: «حتى اذا اقلتسحابا ثقالا» «اين بادها كه حامل ابرهاى پرآبند» .
3 . بادها، ابرها را به سوى سرزمينهاى خشك و مرده مى آورند و از اين طريق آبيارى آن اراضى صورت مى پذيرد . چنان كه مى فرمايد: «سقناه لبلد ميت فانزلنا به الماء» .
4 . در اين موقع در زمينهاى قابل و آماده، طبعا در پرتو ريزش باران و استعداد زمين همه نوع گياه مىرويد چنان كه مى فرمايد: «فاخرجنا به من كلالثمرات» .
5 . براى پرورش انسان دو نيرو لازم است .
الف . مربى لايق .
ب . شايستگى در طرف .
تنها عامل نخست در پرورش كافى نيست، پيامبران كه در كمال آنان سخنى نيست، از تربيت ابوجهل و ابوسفيان ها عاجز ماندند، قرآن به اين حقيقت در آيه دوم اشاره مىكند و مى فرمايد:
«و البلد الطيب يخرج نباته باذن ربه و الذي خبث لا يخرج الا نكدا كذلك نصرف الآيات لقوم يشكرون» .
واقعيت تمثيل
قرآن مجيد در آيه دوم تمثيلى را مطرح مىكند و آن اين كه قلب مؤمن مانند سرزمين پاك و پاكيزه، و قلب كافر بسان سرزمين شوره زار بى حاصل است .
وجه شبه: كلمات انبياء و اولياء بسان بارانى كه در سرزمين آماده مؤثر است، در قلب مؤمن اثر مى گذارد ولى همين كلمات بسان ريزش باران در شوره زار كه جز خس در آن نمى رويد، در قلب كافر جز گمراهى، اثرى به بار نمى آورد .
چه زيبا مىگويد سعدى سخن ساز:
باران كه در لطافت طبعش خلاف نيست
در باغ لاله رويد و در شوره زار خس
اسلام در مساله زناشوئى به جامعه مردان و زنان سفارش مى كند كه در انتخاب همسر پاكدامنى و نجابت و عفت خانواده را مورد دقت قرار دهند .
رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مى فرمايد:
«انظر في اى شىء تضع ولدك فان العرق دساس» (2) .
«ببينيد نطفه خود را در چه محلى مستقر مىسازيد، زيرا رگ، انتقال دهنده اخلاق پدران به فرزندان است» .
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در انتخاب همسر مى فرمايد:
«اياكم و خضراء الدمن، قيل يا رسول الله و ما خضراء الدمن؟ قال: المراة الحسناء في منبتسوء» (3) .
«مردم! از «خضراء الدمن» بپرهيزيد، عرض شد مقصود چيست؟ فرمود: زن زيبا كه در خاندان بد و پليد متولد شود» .
اما على عليه السلام به مالك درباره انتخاب كارمندان و مديران مى فرمايد:
«و توخ منهم اهل التجربة و الحياء من اهل البيوتات الصالحة و القدم فيالاسلام المتقدمة فانهم اكرم اخلاقا و اصح اعراضا و اقل في المطامع اشرافا و ابلغ في عواقب الامور نظرا» (4) .
«مردان با تجربه و عفيفى را كه از خانواده هاى شريف بوده و به حريم مقدس اسلام زودتر قدم گذارده اند، به كارمندى اداره ات انتخاب كن زيرا آنان اخلاقى كريم تر و روشى پسنديده تر دارند و همچنين بى طمع تر و مال انديش ترند» .
پىنوشت:
1) اعراف: 57 و 58 .
2) مستطرف، ج2، ص 218 .
3) بحارالانوار، ج23، ص 54 .
4) نهجالبلاغه ملا فتحالله، ص 482 .
منبع :مکتب اسلام،شماره 4 (سال 81)
