کاوش و بررسى تفاسیر و روش هاى تفسیرى یک مفسر، دانشى نو در پژوهش هاى قرآنى است که در سده اخیر شکل گرفته و روز به روز ژرف تر و غنى تر شده و به بالندگى و پویایى فهم قرآن انجامیده است که بى گمان در تنقیح مبانى و تصحیح روش هاى پیشین کمک مى کند.
از سوى دیگر، یکى از فواید شناخت مفسران قرآن کریم و روش هاى آنان آشنایى با تحولات دانش تفسیر و سیر تطورا و نظرات آن مى باشد، این پژوهشها به ارتقاى سطح استنباط و تعیین اهداف و قلمرو تفسیر با استفاده از تجربیات پیشینیان مى انجامد، بویژه اگر شخصیتى چون راغب اصفهانى باشد که در این باره تلاش هاى بسیار کرده و داراى آثار فراوان قرآن پژوهى بوده و بزرگ ترین اثر او یعنى مفردات الفاظ القرآن، یکى از مهم ترین آثار ماندگار قرآنى بوده باشد که در همه کتابخانه هاى شخصى و عمومى حضورش نمایان است و بگفته فیروز آبادى (م ۸۱۷) کتابى است که در معناشناسى مانند ندارد و زرکشى (م ۷۹۴ ق.) که به مناسب درباره راههاى رسیدن به فهم قرآن سخن مى گوید و به اهمیت واژگان و دلالت و کار برد آن در سیاق آیات اشاره مى کند، یاد آور مى شود که مهم ترین کسى که به این موضوع پرداخته راغب اصفهانى در کتاب مفردات است، زیرا او افزون بر نکات معناشناسى در مدلول لفظ با توجه به سیاق و اثر آن، معنا را بیرون مى کشد و حاجى خلیفه مى گوید: مفردات الفاظ قرآن کتابى نافع در هر دانشى از علوم اسلامى است.

دانشمند بزرگ و قرآن پژوه سترگ راغب اصفهانى، حسین بن محمد بن مفضل در قرن پنجم و شاید ششم مى زیسته است. در کتابهاى شرح حال نگارى، نام او کمتر برده شده است و اگر در جایى یادى از او شده، تنها به عنوان قرآن پژوه و ادب شناس و با ذکر مؤلفات او آمده، بدون آنکه شرح حال او را ذکر کنند. بى گمان وى اصفهانى بوده و در این شهر دیده به جهان گشوده و کسانى چون ابو منصور جُبان، محمد بن على رازى، دانشمند ادیب و واژه شناس (م ۴۱۶ ق. هـ) از اساتید او شمرده مى شده اند. پس از چندى از اصفهان به بغداد مهاجرت مى کند و احتمالاً به شهرهاى مسیر راه رفته و از دانشمندان آن دیار بهره برده است، اما با همه اینها پرسش هاى بسیار درباره سال تولد و وفات او مطرح است. سیوطى او راه مُفضل بن محمد، و بیهقى او را حسن بن مفضل مى خواند و در نوشته هاى دیگر حسین بن محمد بن مفضل خوانده شده است.در مورد انتساب او به شهر اصفهان فضل بن سعد بن ما فروخى در محاسن اصفهان او را در زمره طبقه ادباى متقدم بر شمرده است. راغب خود در محاضرات الادبا به اصفهان توجه خاصى نشان داده است، ولى براساس گزارش اسماعیل پاشا در کتاب هدیة العارفین ذیل کتاب کشف الظنون و محمد باقر خوانسارى در روضات الجنات محل اقامت و وفات او شهر بغداد بوده است.این اقامت به درازا کشیده تا جایى که از او به عنوان اصفهانى الاصل، نزیل بغداد یاد شده است.جالب اینکه ابونعیم اصفهانى (م. ۴۳۰ ق.) که همشهرى وى مى باشد در تاریخ بغداد (معجم الادباء) سخنى نیاورده است، دیگر همشهریان او نیز اهتمامى براى معرفى و ذکر حیات و آثار او نداشته اند.

آثار و مؤلفات راغب
۱ – مفردات قرآن:
راغب اصفهانى با تألیف این کتاب و تبیین واژه هاى دشوار یاب قرآن کریم و توضیح واژگانى، گامى بلند در معنى شناسى بر گرفت.
۲ – جامع التفسیر:
۳ – تحقیق البیان فى تأویل القرآن
۴ – درة التنزیل و غرة التأویل:
۵ – الذریعة الى مکارم الشریعة:
۶ – تفصیل النشأتین و تحصیل السعادتین:
۷ – اخلاق راغب:
راغب این کتاب را به زبان فارسى نوشته، و حاجى خلیفه مى گوید برخى فضلا گفته اند، مانند اخلاق ناصرىِ خواجه نصیرالدین طوسى بلکه بهتر از آن و مشتمل بر حکایات اخلاقى کلیله و دمنه و دیگر متون فارسى آن عصر است
۸ – محاضرات الادباء و محاورات البلغاء و الشعراء
۹ – احتجاج القراء:
۱۰ – الرسالة المنبهة على فوائد القرآن