معجزه، عبارت است از كار خارقالعادهاي كه غير قابل تعليم و تعلّم بوده، افراد بشر از آوردن مثل آن عاجز باشند؛ به شرط آنكه با ادعاي نبوت يا امامت همراه باشد و آورنده معجزه از ديگران بخواهد كه اگر در نبوت (يا امامت) او و خدايي بودن معجزهاش شك دارند، آنها نيز همانند آن را انجام دهند.(الالهيات في الكتاب و السنّه، جعفر سبحاني، ج 2، ص 64، نشر مركز جهاني علوم اسلامي.) قرآن از جهات گوناگون معجزه است؛ معجزهاي زنده و جاويدان كه به وسيله شخصي درس ناخوانده آورده شده و در مقابل تمام انديشمندان جهان "تحدي" (مبارزهطلبي) ميكند. برخي از جنبههاي عبارتند از:
1. اعجاز ادبي كه برجسته ترين اديبان عرب را سخت شگفتزده كرده، سرسختترين دشمنان پيامبر با شنيدن چند آيه آن به فرابشري بودن قرآن اعتراف ميكردند، و هيچ كس مثل قرآن، چيزي نياورده و نخواهد آورد.(براي كسب اطلاع بيشتر ر.ك: پيام قرآن، آيت الله مكارم شيرازي، ج 8، ص 82 ـ 102، انتشارات: نسل جوان.).
2. اعجاز از نظر اخبار غيبي، چون وعده پيروزي (خداپرستان) روم در كمتر از 10 سال بر (آتشپرستان آن زمان) ايران و پيشبيني فتح مكه و ده ها نمونه ديگر؛(همان، ص 275 ـ 303.) البته ممكن است افراد ديگري نيز پيشگوييهايي بكنند و درست از آب درآيد؛ ولي نام آن معجزه نيست؛ زيرا غالباً كلي بوده و با عباراتي چند پهلو بيان ميشود و با ادعاي نبوت يا امامت همراه نبوده است.
3. اعجاز در وضع قوانين اخلاقي: انديشمندان غير مسلمان نيز به اين نكته معترفند كه "قرآن كلام الهي، متقنترين قوانين و نسخه پر افتخار بشري و عهدهدار سعادت بشر است كه قوانين سعادت بشر از روي آن بايد نوشته شود."(قرآن و ديگران، علياكبر صداقت، ص 46، نشر روح.) با مقايسه وضعيت اسفبار آن روز جهان كه بشر را در پرتگاه نابودي قرار داده بود و قوانين حيات بخش قرآن، به خوبي ميتوان به معجزه بودن آن پيبرد.
4. اعجاز از نظر علوم جديد و اكتشافات علمي: با اينكه قرآن كتاب تربيت و هدايت است، ولي در عين حال اقيانوس بيكراني از علوم تجربي و انساني هم هست كه دانشمندان را به تحقيقات زيادي واداشته و آنها را وادار به اعتراف كرده كه قرآن، ساخته و پرداخته حضرت محمد(ص) نيست؛ بلكه از ناحيه غيب به او وحي شده است.(پيام قرآن، همان، ص 245.) حركت و جاذبه زمين، حركت خورشيد و منظومه شمسي، گسترش روزافزون جهان، زوجيت عمومي و دهها نمونه ديگر، همگي از جنبههاي اعجاز علمي قرآن هستند.(برهان رسالت، آيتاللّه سبحاني، ص 225 ـ 281، نشر كتابخانه صدر.)
آنچه اشاره شد برخي از وجوه و شگفتيهاي قرآن بود. اين قسمت از پاسخ را با اعترافاتي از يك دانشمند غربي در اين مورد به اتمام ميبريم:
"بانو دكتر لورا واكسيا استاد دانشگاه نابل مينويسد: كتاب آسماني اسلام، نمونهاي از اعجاز است. قرآن كتابي است كه نميتوان از آن تقليد كرد. نمونه سَبْك و اسلوب قرآن در ادبيات سابقه ندارد. تأثيري كه اين سبك در روح انسان ايجاد ميكند، ناشي از امتيازات و برتريهاي آن است. چطور ممكن است اين كتاب اعجازآميز ساخته محمد(ص) باشد؛ در صورتي كه او يك نفر عرب درس نخوانده بود؟ ما در اين كتاب گنجينهها و ذخايري از علوم ميبينيم كه فوق استعداد و ظرفيّت باهوشترين اشخاص، فيلسوفان و قويترين رجال سياست و قانون است.
" معجزه پيامبر(ص) از مقوله علم و معرفت است كه ميتواند براي همه و تا ابد معجزه باشد.(الميزان، علامه طباطبايي؛، ج 1، ص 94.)