نسخ در قرآن
حقيقت نسخ طبق سوره بقره آيه 106 چيست؟
1- نسخ دو معنا دارد:
أ) نسخ حقيقي: نظر و رأي جديد حاصل شود و رأي قبلي را باطل كند. لازمه اين معنا، ضعف و جهل قانون گذار (خداوند است كه يقيناً اين معنا با علم بي پايان خداوند منافات داشته و از ساحت مقدّس پروردگار به دور است.
ب) نسخ مجازي: حكم از همان آغاز محدود به زمان خاصي بوده كه خداوند به آن آگاه است؛ هر چند مردمان نسبت به آن جاهل بوده و اين گمان را داشته اند كه حكم دائمي است. نسخ به اين معنا هيچ اشكالي نداشته و با علم خدا و مصلحت الهي منافاتي ندارد؛ زيرا مدت حكم از اوّل موقتي و محدود بوده و سپري شدن دوران آن، به عنوان نسخ بعداً اعلان مي شود.(1)
2- احكام خداوند غالباً براي پياده نمودن آن توسط بندگان است كه در سايه انجام آن، فايده هايي نصيب انسانها مي گردد، ولي در بعضي موارد احكام امتحاني است؛ يعني هدف، آزمايش و امتحان افراد و يا اتمام حجت است، كه بعد از برآورده شدن هدف، نسخ مي گردد. چنين نسخي بر خلاف حكمت نبوده و عدم آگاهي معنا نميدهد، مانند آيه نجوا در سوره مجادله (آيه 12) كه هدف از قرار دادن حكم اوّل، آزمايش مردم بود و به سبب اين آيه فضيلت اميرالمؤمنين ثابت شد.
3- نيازهاي انسان گاه با تغيير زمان و وضع محيط دگرگون مي شود. گاه اين نيازها ثابت و پايدار است. اين مسئله با توجه به قانون تكامل انسان و جوامع روشن تر مي گردد كه در روند تكامل و پيشرفت انسانها گاه برنامه اي مفيد و سازنده است و گاه زيانبار و غير لازم. در مورد احكام خداوند همين طور است. برخي احكام در زمان و مكان خاصي كارآيي داشته و بعد از آن به خاطر تغيير اوضاع بي اثر مي شود. البته نبايد فراموش كرد كه اصول احكام پروردگار در همه جا يكسان است. هرگز اصل "توحيد" يا "عدالت اجتماعي" و صدها حكم مانند آن دگرگون نمي شود. تغيير هماره در مسائل كوچكتر و دست دوم است.(2)
بنابراين:
أ) هر حكمي به مقتضاي اوضاع و حكمتي تشريع مي شود كه اگر اوضاع تغيير كند، حكم تغيير مي كند و هيچ گونه نقصي بر خداوند ثابت نمي گردد.
ب) اين كه خدا فرموده "مثل آن يا بهتر از آن را مي آوريم" بدين معنا نيست كه حكم دوم از هر جهت مانند حكم اوّل است، چون اين وضع بي معنا و بيهوده است، بلكه مقصود اين است: حكم ديگري كه در ايجاد سعادت و تكامل انسان مثل حكم نخست است مي آوريم، ولي با لحاظ اوضاع جديد.
بنابراين تشبيه شما صحيح نيست. شما در صورتي مي توانيد اين تاپيك كه نوشته ايد حذف كنيد كه علت خاصي براي حذف آن داشته باشيد مثلاث شرايط عوض شود و يا مخاطبان شما تغيير كند و بهتر است در گفت و گو روش منطقي را در پيش گرفت و اين ملازمه را ثابت كنيد كه چه ملازمهاي بين نسخ به اين معنايي كه ما گفتيم با ضعف خداوند وجود دارد.
در صورت نياز در اين باره بيشتر گفت و گو خواهيم كرد.
پى نوشتها
1. آيت اللَّه خوئي، بيان، ترجمه محمد صادق نجفي، هاشم زاده هريسي، ج 2، ص 475.
2. مكارم شيرازي، تفسير نمونه، ج 1، ص 390.
