نسخ در قرآن
آيا همه آيات قرآن كريم بطن دارند؟
بله، از پيامبر اكرم‌نقل شده است "براي قرآن كريم ظاهر و باطني است. براي باطن آن نيز باطني است تا هفتاد بطن."(سفينة البحار، شيخ عباس قمي؛، ج 1، ماده بطن، نشر اسماعيليان.)
هر چند در روايت ياد شده به هفتاد بطن اشاره شده است، ولي مراد اين است كه براي قرآن كريم تأويل‌ها و مراتب متعددي از معنا وجود دارد كه به عددي محدود نمي‌شود؛ بلكه به حسب اختلاف مراتب افرادي كه اهل تفسير آيات قرآن كريم هستند اين معاني تغيير مي‌كند و همگي نيز مورد نظر اسلام است و همين ترتيب يعني ظهور يك معناي ساده ابتدايي از آيه و ظهور معناي وسيع تري براي آن و همچنين ظهور و پيدايش معنايي ديگر و وسيع‌تر براي آن در سرتاسر قرآن مجيد جريان دارد؛ مثلاً از آيه كريمة "وَاعْبُدُوا اللَّه‌َ وَلاَ تُشْرِكُوا بِه‌ِ شَيْا (نسأ،36) خدا را بپرستيد و هيچ چيز را ]در عبادت[ شريك او قرار ندهيد" استفاده مي‌شود كه نبايد بت‌ها را پرستش كرد و با نظري وسيع‌تر در مي‌يابيم كه انسان از ديگران به غير اذن خدا پرستش نكند و با نظر وسيع‌تر از آن انسان مي‌فهميم حتي از دلخواه خود نبايد پيروي كنيم و با نظري وسيع‌تر از قبل درك مي‌كنيم كه نبايد از خدا غفلت كرد و به غير او التفات داشت.
بنابراين، قرآن كريم با اين كه در تعليم خود انسانيت را مورد نظر قرار داده و تعليم خود را مناسب سطح ساده ترين فهم‌ها ـ كه فهم عامه مردم است ـ قرار داده و با زبان ساده عمومي سخن گفته است، ولي بر حسب توانايي درك معنويات، آن را پشت پرده ظواهر قرار داده تا از پشت اين پرده هر كس فراخور حال فهم‌هاي مختلف و به حسب حال و اندازه درك خود از آن‌ها بهره‌مند شود.
پيامبر اكرم(در حديث معروفي) در اين‌باره مي‌فرمايند: "إنّا معاشر الأنبيأ تكلّموا الناس علي قدر عقولهم؛ ما گروه‌هاي پيغمبران با مردم به اندازه عقل‌هاي‌شان سخن مي‌گوييم."(بحارالانوار، علامه مجلسي؛، ج 1، ص 37، داراحيأ لتراث العربي / ر.ك: قرآن در اسلام، علامه طباطبايي؛، ص 33 ـ 42، دارالكتب الاسلامية / تفسير الميزان، علامه طباطبايي؛، ترجمه عبدالكريم نيري بروجردي، ج 3، ص 136، مركز نشر فرهنگي رجأ.)
