واژه محكم در اصل از به معني ممنوع ساختن گرفته شده است . به همين دليل به موجدات پايدار واستوار، محكم مي گويند زيرا عوامل انحرافي را مي زدايند. نيز سخنان روشن و قاطع كه هر گونه احتمال را از خوددور مي سازد، محكم مي گويند و دانش را از اين جهت حكمت مي گويند كه انسان را از بدي ها باز مي دارد.

بنابراين مراد از آياتي است كه مفهوم آن به قدري روشن است كه جاي گفت گوو بحث در آن نيست .

واژهء متشابه در اصل به معني چيزي است كه قسمت هاي مختلف آن شبيه يكديگرند. به همين جهت به جمله ها وكلماتي كه معني آن ها پيچيده است و گاهي احتمالات مختلف دربارهء آن داده مي شود، متشابه مي گويند.

بنابراين به آياتي كه معاني آن در بَدْو نظر پيچيده است و در آغاز، احتمالات متعددي در آن مي رود. متشابه مي گويند.(1) اصطلاح محكم و متشابه در مورد حديث نيز استعمال شده است . حديث محكم ، حديثي است كه در دلالتش بر مراد، به خاطر روشن بودن ، نيازي به قرينه ندارد، ولي متشابه چه در متن و چه در سند در دلالتش برمقصود، نياز به قرينه و مميزات رجاليه دارد.(2)

 گرچه دربارهء معناي محكم و متشابه ، مفسران اقوال و احتمالات زيادي ذكر كرده اند.

فخر رازي در تفسير كبيرش ، چهار قول ، مرحوم طبرسي در مجمع البيان ، پنج تفسير، نويسندهء شيعه چه مي گويد>،(3) ده قول و مرحوم علامه طباطبايي در الميزان ، شانزده قول و بالاخره ، البحرالمحيط حدود بيست قول در تفسير آن ذكر كرده اند، ولي مناسب ترين قول و تفسير، همان چيزي است كه ذكر شد.

اين كه در سورهء هود تمام آيات قرآن قلمداد شده ، به خاطر ارتباط و به هم پيوستگي آيات قرآن است .در سورهء زمر تمام آيات قرآن ، متشابه معرفي شده كه به اين معنا است كه همهء آيات قرآن از جهت درستي و صحت وحقيت همانند يكديگر مي باشند.(4)

پـاورقي ها

1.ناصر مكارم شيرازي و همراهان ، تفسير نمونه ، ج 2 ص 432و433

2.زين العابدين قرباني ، علم حديث ، ص 123

3.سراج انصاري ، شيعه چه مي گويد، ص 346

4.ناصر مكارم شيرازي و همراهان ، تفسير نمونه ، ج 2 ص 434