شب قدر كدام شب ماه رمضان است؟
شب قدر به اين جهت قدر ناميده شده كه تمامى مقدرات بندگان در
تمام سال در آن شب تعيين ميشود. شاهد اين معنى سوره دخان است كه ميفرمايد: (انا
انزلناه فى ليله مباركه انا كنا منذرين فيها يفرق كل امر حكيم)؛(1) ما اين كتاب مبين
را در شبى پر بركت نازل كرديم و ما همواره بيم دهنده بودهايم، در آن شب هر امرى
بر طبق حكمت خداوند تنظيم و تعيين ميگردد.
در اين كه ليله
القدر در ماه رمضان است هيچ شك و ترديدى نيست چرا كه آيات قرآن نشان دهنده اين
مسأله است؛ چرا كه از سوى خداوند ميفرمايد كه قرآن در ماه مبارك رمضان نازل شده
(شهر رمضان الذى انزل فيه القرآن)؛(2) و از سوى ديگر ميفرمايد: (انا انزلناه فى
ليله القدر)؛(3) قرآن در شب قدر نازل شده است. ولى در اين كه كدام شب از شبهاى
ماه مبارك رمضان شب قدر است ميان علما اختلاف نظر وجود دارد و در اين زمينه
تفسيرهاى زيادى شده، از جمله شب هفدهم، شب نوزدهم، شب بيست و يكم، شب بيست و سوم،
شب بيست و هفتم و شب بيست و نهم.
ولى مشهور و
معروف در روايات اين است كه اين شب در دهه آخر ماه رمضان و شب بيست و يكم و يا
بيست و سوم قرار دارد. در روايتى از رسول خدا(ص) پرسيدند كه شب قدر كدام يك از اين
شبهاست؟ حضرت فرمودند: «اِلهتَمِسَوُها فِى العَشرِ الاواخِرِ مِنه شَهرِ
رَمَضان)؛(4) آن را در دهه آخر ماه رمضان جستجو كنيد. و در روايتى از امام صادق(ع)
آمده است كه شب قدر بيست و يكم يا بيست و سوم است. حتى هنگامى كه راوى اصرار كرد
كدام يك از اين دو شب؟ حضرت فرمود: اگر من نتوانم هر دو شب را عبادت كنم كدام يك
را انتخاب نمايم امام(ع) تعيين نفرموده و افزود: «ما ايسر ليلتين فيما نظلب»؛(5)
چه آسان است دو شب براى آنچه ميخواهي. و همچنين از امام باقر(ع) درباره (انا
انزلناه فى ليله مباركه)، سؤال كردند حضرت فرمود: «نَعَم ليله القدر و هِيَ فى
كُلَّ سَنَه فى شهرِ رمضان فى العَشرِ الاواخر»؛(6) بله، اين شب، شب قدر است و آن
در هر سال در ماه رمضان و در دهه آخر آن است.
روايات متعددى
از اهل بيت(عليهم السلام) نقل شده كه شب بيست و سوم تكيه شده است در حالى كه
روايات اهل سنت بيشتر روى شب بيست و هفتم تأكيد دارد كه به چند مورد در اينجا
اشاره ميشود:
الف) «عن
اُبّى بن كعب قال قال اُبى فى ليله القدر و الله اِنّى لاعلمها و اكثر علمى هى
الليله التى أمرنا رسول الله(ص) بقيامها هى ليله سبع و عشرين»؛(7) از ابى بن كعب
نقل شده كه در مورد شب قدر گفت به خدا قسم من شب قدر را ميدانم و اكثر علم من آن
شبى است كه رسول خدا(ص) ما را به قيام آن شب امر كرد و آن شب، شب بيست و هفتم است.
ب) عايشه
روايت كرد كه: «انّ رسول الله(ص) قال: تحروا ليله القدر فى الوتر من العشر الاواخر
من رمضان»؛(8) رسول خدا(ص) فرمود: ليله القدر را در يكى از شبهاى فرد دهه آخر ماه
رمضان بيابيد.
د) ابن عباس
روايت ميكند كه پيامبر فرمود: «التمسوها فى العشر الاواخر من رمضان ليله القدر فى
تاسعه تبقى فى خامسه تبقي»؛(9) شب قدر را در دهه آخر ماه رمضان جستجو كنيد؛ در نُه
شبى كه باقى مانده و در هفت شبى كه باقى مانده و در پنج شبى كه باقى مانده است و
فلسفه مخفى بودن شب قدر در ميان شبهاى سال، يا در ميان شبهاى ماه مبارك رمضان
براى اين است كه مردم به همه اين شبها اهميت دهند، همان گونه كه خداوند رضاى خود
را در ميان انواع طاعات پنهان كرده تا مردم به همه طاعات روى آورند و غضبض را در
ميان معاصى پنهان كرده تا از همه بپرهيزند و دوستانش را در ميان مردم مخفى كرده تا
همه را احترام كنند و اجابت را در ميان دعاها پنهان كرده تا به همه دعاها رو آورند
و اسم اعظم را در ميان نامهايش مخفى ساخته تا همه را بزرگ دارند و وقت مرگ را
مخفى ساخته تا در همه حال آماده باشند.
در مورد فضيلت
و ارزش شب قدر روايات زيادى وجود دارد كه ما به دو نمونه از آنها اشاره ميكنيم:
الف) از
پيامبر اكرم(ص) روايت شده: «من احيا ليله القدر حول عنه العذا بالى السنه القابله»؛
كسى كه شب قدر را احيا بدارد عذاب تا سال آينده از او دفع ميشود.(10)
ب) از امام
باقر(ع) روايت شده: «من احيا ليله القدر غفرت له ذنوبه عدد نجوم السمأ و مثاقيل
الجبال و مكابيل البحار»؛(11) كسى كه شب قدر را احيا بدارد گناهانش آمرزيده شود،
هر چند گناهانش به عدد ستارگان آسمان و وزن كوهها و مقدار آب درياها باشد.
اما در مورد
اين كه اگر كسى در شب قدر به چيزى دست بزند طلا ميشود! چنين چيزى در آيات و
روايات ديده نميشود و امكان ندارد، بله شب قدر ارزش و فضيلتهاى زيادى دارد كه ما
به چند نمونه از آنها اشاره كرديم و روايات زيادى وجود دارد كه در شب قدر درهاى
رحمت الهى گشوده ميگردد و گناهان انسان آمرزيده ميشود.
پی نوشتها
(1).سوره دخان،
آيههاى 3 - 4،
(2).سوره بقهر، آيه
185،
(3).سوره قدر، آيه 1،
(4).بحارالانوار، مجلسي،
ج 94، ص 10، باب ليله القدر و فضلها،
(5).نورالثقلين، ج 5،
ص 625، ح 58،
(6).فروع كافي،
كليني، ج 4، ص 158، باب فى ليله القدر،
(7).صحيح، مسلم، ج 6،
ص 43، باب ليله القدر و قيامها،
(8).صحيح،
بخاري، ج 3، ص 103، كتاب فضل ليله القدر،
(9).همان، ج 3،
ص 103، كتاب فضل ليله القدر،
(10).بحارالانوار، ج
98، ص 145، روايه 3، باب 7،
(11).همان، ج
98، ص 146، روايه 3، باب 7،
